İşlem Yapmak için Neden Merkeziyetsiz bir Kripto Borsası (DEX) Kullanmalısınız
Kripto para ticareti hala büyümekte olan ve büyük teknolojik ilerlemeler kaydeden yeni bir sektördür — merkeziyetsiz borsalar veya DEX'ler bunlardan biridir.
DEX'ler sadece kripto borsa dünyasında ileriye doğru bir sıçrama değil — aynı zamanda kripto tokenlerini alıp satmak veya takas etmek için başvurulacak yöntem haline geliyorlar.
Bu yazıda, DEX'lerin temel faydalarını gözden geçireceğiz, böylece bir TabTrader kullanıcısı olarak kripto işlemlerini nerede yapacağınız konusunda tüm bilgilere sahip olacaksınız. Merkeziyetsiz borsaların sürekli yenilik yaşayan dünyasının en önemli artılarından (ve eksilerinden) bazılarını keşfetmek için okumaya devam edin.
Merkeziyetsiz bir Kripto Borsası Nedir?
Merkeziyetsiz bir borsa veya diğer adıyla DEX, işlemleri eşleştirmek ve yürütmek için otomatik süreçleri (özellikle akıllı sözleşmeler ve algoritmalar) kullanan bir kripto para işlem platformudur.
Tıpkı bazen CEX'ler olarak bilinen "normal" veya merkezi kripto borsaları gibi, DEX'ler de yatırımcıların bir kripto tokenini diğeriyle takas etmesine izin vermek için vardır. TabTrader uygulaması hem DEX hem de CEX işlemlerine sahiptir — aşağıda daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
Aralarındaki temel fark, bir DEX'in işlemleri ele almak için üçüncü taraflara güvenmemesi ve merkezi bir başarısızlık noktasına sahip olmamasıdır — tüm süreçler, bir banka aracılığıyla işlem yapmak ile Bitcoin (BTC) gibi merkeziyetsiz bir açık blok zinciri ile işlem yapmak arasındaki fark gibi dağıtılmış bir şekilde gerçekleşir.
Merkeziyetsiz ve Merkezi Borsalar
Merkezi ve merkeziyetsiz borsalar kullanıcılara aynı hizmeti sunmayı amaçlarken, bir kripto tokenini bir başkasıyla nasıl takas ettikleri önemli ölçüde farklılık gösterir.
Bir CEX tipik olarak trafiği idare eden merkezi bir sunucuya sahiptir, bu da hakem rolünü üstlenen insan varlıkları tarafından izlenir ve sürdürülür — bir işlemin veya para çekme işleminin onaylanıp onaylanmayacağına karar verebilirler.
Bunun aksine DEX'lerde ise takas sürecinde insanlar hiçbir şekilde yer almaz — kullanıcıların işlemlerini yürütmek için algoritmik emir eşleştirmeye ve akıllı sözleşmelere güvenirler.
Bu kurulum sayesinde, merkezi ekipmana ve aşırı merkezileştirilmiş muhtemel başarısızlık noktalarına da gerek olmaz. Akıllı sözleşmeler, DEX'in üzerinde çalıştığı temel blok zincirinin bir parçası oldukları için herhangi bir yerde saklanabilir.
Aynı insan katılımı eksikliği, hiç kimsenin belirli bir işlemin başarılı olup olmadığına keyfi olarak karar veremeyeceği anlamına gelir. Bir işlemin sonucunu yalnızca piyasa koşulları belirler ve bu sayede işlemcinin kendi becerisi ile deneyimi dış unsurlardan daha önemli hale gelir.
Buna ek olarak DEX'ler fonlanması gereken kuruluş içi hesaplara sahip değildir, böylece bilgisayar korsanlığı ve hırsızlığı ya da fonların ele geçirilmesi riski ortadan kalkar. Bu kurulumun artıları ve eksileri bulunuyor ve bu yazının geri kalanı bunları açıklayacak.
Merkeziyetsiz Kripto Borsalarının İşlemciler için Faydaları Nelerdir?
Merkeziyetsiz borsalar, var oldukları son birkaç yılda oldukça popüler hale geldi ve bunun iyi bir nedeni var — geleneksel rakiplerinden daha hızlı yürütme ve daha düşük ücretlerle izinsiz, şeffaf kripto işlemleri sunuyorlar. Bunun da ötesinde, en yeni özellikleri sunmak ve blok zincirleri arası token takaslarının olmaması gibi ilk engelleri ortadan kaldırmak için sürekli gelişim halindeler.
Bir Solana bazlı merkeziyetsiz işlem platformu olan OpenBook'un entegrasyonu aracılığıyla TabTrader kullanıcılarına halihazırda DEX dünyasına doğrudan erişim sunuyor — daha fazla bilgiye aşağıdan ulaşabilirsiniz.
DEX'lerin başlıca avantajları şu şekilde özetlenebilir:
Güvenlik
Kripto borsa sektörünün ve özellikle daha az saygın borsaların, bilgisayar korsanlarına karşı zafiyetleri ile tanındığını söylemek doğru olur. Merkeziyetsiz borsalar bu baş ağrısını çözmeye yardımcı olur.
Merkezi yapıları nedeniyle, CEX'ler hırsızlık ve dolandırıcılık faaliyetleri için sürekli hedef haline gelir. Bir borsanın hesaplarında ne kadar çok kripto varsa, saldırmak o kadar caziptir — hatta kripto ticaretindeki en bilinen isimler bile bazen yakalanabilir.
Bir borsa emanet edilen kullanıcı fonlarını korumayı başarsa bile, kullanıcıların kendileri zayıf güvenlik uygulamaları kullanarak veya kötü amaçlı yazılımların aracılığıyla kötü niyetli kişilerin kurbanı olabilirler.
DEX'ler, borsa cüzdanları gibi merkezi başarısızlık noktalarını ortadan kaldırırken, insanların süreçte yer almaması insan hatası riskini azaltır. Bunu, koşulları akıllı sözleşmelerde, yani bir kez yürütüldükten sonra ne değiştirilebilen ne de tehlikeye atılamayan kod parçalarında tutulan işlemleri yürütür.
Fonlarınız Üzerinde Tam Kontrol
Kripto işlemleri söz konusu olduğunda merkezi bir yapı, kullanıcılar için bilgisayar korsanlığı tehlikesinin ötesinde bir sorundur — fonlarının kaybedilmesinin başka yolları da vardır.
Normal koşullarda bile merkezi borsalar teknik olarak istedikleri herhangi bir zamanda kullanıcıların fonlarının kontrolünü alabilir ve geçmişte yaşadıklarımız bunun gerçekten yaşanabileceğini gösteriyor.
Borsa sahipleri müşterini tanı (KYC) taleplerine uymama, "şüpheli" aktiviteler vb. şartlar ve koşulların ihlalini iddia ederek müşterilere ait kripto tokenlerini karantina altına alabiliyor.
Zaman zaman yüksek hacim veya bazı blok zincirleri ile sorun gibi unsurlar borsaların fonlar ve işlemler üzerinde ekstra kontrol uygulamasına neden olabilir.
Tüm bu senaryolar kullanıcının pahasına gelişir ve bir DEX kullanımıyla hafifletilebilir — bir aracı veya insan üçüncü taraf olmayışı, bir işlemcinin parasının keyfi olarak ele geçirilmesini imkansız hale getirir.
DEX işlemcileri akıllı bir sözleşme kullanarak bir işlemin şartlarına karar verirken, bir AMM ise işlemin kendisini ele alır. Her iki süreç de üçüncü bir tarafın incelemesini içermez.
Gizlilik
2023 yılında sıradan kripto borsalarını kullanmanın gizlilik konusunda bazı haklardan feragat edilmesini gerektirdiği iyi bilinen bir gerçektir.
Yargı bölgesine bağlı olarak, kripto işlemcilerinin bir borsada belirli işlemleri gerçekleştirmeden önce ve bazen de bu borsayı kullanmaya başlamadan önce kişisel kimlik belgesi sunmaları gerekir.
Bunun zincirleme bir etkisi, yukarıda açıklandığı gibi, büyük miktarda bürokrasi ve kullanıcı fonlarını karantinaya almak için ek gerekçelerdir.
Ayrıca gönderildikten sonra saklanmaya devam eden kullanıcı bilgileri sızdırılabilir, kaybedilebilir veya kullanıcının bilgisi olmadan diğer taraflara satılabilir.
Birçok kripto işlemcisi kimliklerinin tokenlerine bağlanmasını istemez ve bu zaten DEX'lerin geliştirilmesinin temel nedenlerinden biridir. DEX işlemleri kimlik gerektirmez çünkü orada kontrol edecek ve doğrulayacak bir taraf yoktur — DEX bir koddur ve ticari bir hizmet sağlayan fiziksel bir varlık değildir.
Bir işlemci bu sayede bir DEX'i anonim olarak kullanabilir ve bunu yapmak için gereken tek şey bir cüzdan adresidir.
Piyasa Manipülasyonunun Önlenmesi
Merkeziyetsiz borsalar, özellikle nispeten kısa geçmişleri göz önüne alındığında, mükemmel olmaktan hala uzaktır ancak işlem yürütmeyi daha iyi kontrol edebildiklerini ve ortalama kullanıcıyı koruyabildiklerini zaten kanıtlamışlardır.
CEX işlemcileri borsaya varsayılan olarak işlemleri hakkına tüm bilgiler ile işlem alışkanlıklarını sunmanın yanı sıra birçok kişisel veriyi de sunar. Bu durum, belki de doğal olarak, genellikle ana kurbanlar işlemciler olacak şekilde verilerin kötü amaçlar için kullanılmasına yol açmıştır.
Merkezi borsalar geçmişte kullanıcılara karşı işlem gerçekleştirdi ve sadece borsa emir defteriyle etkileşime girerek para kaybetmelerine neden oldu.
İçeriden bilgiye dayalı işlemler, eski işlem platformlarıyla ilişkili bir başka sık görülen skandaldır — yeni bir token piyasaya sürülür ve yöneticiler, borsa kullanıcıları satın aldıkça piyasaya dağıtmak için zaten bu tokeni biriktirmiş durumdadır.
DEX otomasyonu, kullanıcı tarafından gönderilen verileri tutmadıkları gerçeğiyle birlikte, bu yeni nesil borsaların manipüle edilmesinin daha zor olduğu anlamına gelir.
Merkeziyetsiz Kripto Borsalarının Dezavantajları
Yalnızca birkaç yıldır ortalarda olan DEX'ler, kripto para sektöründe büyük olsalar da deneysel bir pazar olmaya devam ediyor. Sektörün büyümesi astronomik boyutlarda gerçekleşti ancak bu kadar hızlı genişleme kaçınılmaz olarak ilişkili büyüme sancılarıyla birlikte gelir.
Bu nedenle DEX kullanıcılarının, bu platformlarda işlem yaparken sıradan hale gelen çeşitli potansiyel sorunlarla mücadele etmeleri gerekir.
Tamamen otomatik olmasına rağmen, DEX işlemlerinin hiçbir bileşeni kusursuz değildir — akıllı sözleşmeler, likidite havuzları ve hatta bireysel işlemler kötü aktörler tarafından finansal kazanç için hedeflenebilir.
Hatta DEX'ler, bir kullanıcı işleminin kârsız hale getirildiği ünlü sandviç saldırıları gibi bazı eski açıkların yeni adresi haline geldi.
Aracı bulunmadığı göz önüne alındığında, kullanıcılar kendi güvenliklerinden sorumludur ve ademi merkeziyetsizliğin sunduğu özgürlüklerin iki ucu keskin bir kılıç haline gelebileceği yer burasıdır. Bir şeyler ters giderse, işlemciler arasındaki anlaşmazlıklarda veya çatışmalarda hakem görevi görecek üçüncü taraf bir aracı yoktur.
Güvenliğin ötesinde, üzerine inşa edildikleri temel blok zincirinin sorunlarla karşılaşması durumunda DEX'lerin kendileri kurban haline gelebilir.
Yaygın bir şikayet ise yüksek ücretlerdir — örneğin bir ERC-20 tokeni ile işlem yapan DEX kullanıcıları, yüksek gaz ücretlerine yakalanabilir ve bu da işlemlerinin beklenenden çok daha uzun sürmesine neden olabilir.
Bu da onları kayma adı verilen bir fenomene karşı savunmasız bırakır — piyasa, işlem DEX'e ulaştığında işlem başlatıldığındaki halinden tamamen farklıdır ve emir başarısız olur ya da dezavantajlı bir fiyattan tamamlanır.
Aynı güvenlik açığı, sandviç saldırılarının başarılı ve kârlı olmasını sağlayan şeydir.
Sözün Özü
Merkeziyetsiz borsalar, kripto işlemleri söz konusu olduğunda bir devrimdir ve hızlı genişlemeleri, otomatik, izinsiz token takasları için küresel bir talep olduğunun kanıtıdır.
DEX'ler, geleneksel borsaların kullanıcılarına yol açtığı en büyük baş ağrılarından bazılarını çözer ve KYC gereklilikleri veya yerel yasalar nedeniyle sektörden dışlanacak olanlara işlem yapma şansı sunabilir.
Yalnızca birkaç yıl içerisinde çok sayıda DEX ortaya çıktı ve birkaçı ünlü isimler haline geldi.
Kısa ama başarılı geçmişleri, mevcut platformların kullanıcı tabanını büyütmesi ve yeni ürünlerin şimdiye kadar karşılaşılan yapışma noktalarını hafifletmeyi amaçlaması nedeniyle gelecekte bizi nelerin beklediğine dair ipuçları veriyor.
Bununla birlikte, bu platformlarda işlem yaparken kullanıcıların deneyimlerinden yalnızca kendilerinin sorumlu olduğunu ve "kod yasadır" derken, hiçbir şeyin garanti edilmediğini ve işlerin ters gidebileceğini ve zaman zaman gittiğini bilmeleri önemlidir.
Bir kullanıcının kendi deneyim düzeyi, sandviç saldırıları gibi şemalar tarafından hedef alınma olasılığında önemli bir rol oynayabilir.
TabTrader, hepsi kullanışlı bir terminalden alınıp satılabilen çok sayıda borsa ve kripto token sunar. Uygulamamızın en son sürümüyle, OpenBook entegrasyonumuz aracılığıyla DEX'lerde işlem yolculuğunuza başlayabilirsiniz.
OpenBook, TabTrader kullanıcılarının kullanımına açık Solana bazlı emir defteri DEX'idir — ihtiyacınız olan tek şey Solana uyumlu bir cüzdan veya kendi uygulamamıza özel TabTrader Wallet'tır.
TabTrader ve OpenBook hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz.
Kripto işlemleri dünyasına girmeye hazırsanız ve henüz yapmadıysanız, iOS, Android ve Web için bulunan TabTrader uygulamasını indirin.
Başlamadan önce kriptonun ayrıntılarına daha derinlemesine dalmanız mı gerekiyor? TabTrader Academy, ihtiyacınız olan tüm yanıtları içeren özel hazırlanmış bir eğitim kaynağıdır.
SSS
Bir DEX Nasıl Çalışır?
Merkeziyetsiz bir borsa veya diğer adıyla DEX, bir aracı olmadan kripto işlemleri sunmak ve tamamlamak için algoritmalar ve akıllı sözleşmelerden yararlanır. Borsanın kontrolü altındaki hesaplar veya cüzdanlar dahil olmak üzere, insan kontrollü bir emir defteri veya başka bir araç yoktur.
DEX'ler KYC Gerektirir mi?
DEX işlemlerinin önemli bir avantajı, herkesin buna katılabilmesidir — eski borsalarda var olan giriş engelleri geçerli değildir. Bir DEX kullanmak için, bir işlemcinin ihtiyacı olan tek şey uyumlu bir cüzdan ve işlemler için temel ağ ücretlerini ödeyebileceği finansal araçlardır (Ethereum tokenleri için gaz gibi). Gönderilecek belge yoktur ve DEX kullanmak için kimsenin izni gerekmez.
CEX ve DEX Arasındaki Fark Nedir?
"CEX" ve "DEX" terimleri sırasıyla merkezi ve merkeziyetsiz borsalara karşılık gelir. CEX, herhangi bir eski işlem platformu için standart terim haline gelmiştir — bunlar tipik olarak merkezi bir sipariş defteri, manuel kullanıcı doğrulaması ve yöneticilerin borsada kimin ve ne kadar işlem yapacağına karar verme yeteneği gibi özelliklere sahiptir. DEX'ler, terimden de anlaşılacağı gibi, işlemleri yürütmek için merkeziyetsiz teknolojiyi — merkezi bir sipariş defteri ve yönetici kontrolü yerine algoritmalar ve akıllı sözleşmeler — kullanır.
TabTrader'ın DEX'i var mı? TabTrader, tek bir kullanışlı arayüzden 30'dan fazla büyük borsaya erişim sunan bir işlem terminalidir. Kısa bir süre önce Solana tabanlı bir DEX olan OpenBook ile ortaklık kurduk — TabTrader kullanıcıları artık yalnızca TabTrader Wallet veya Solana uyumlu herhangi bir cüzdanı kullanarak DEX işlemlerinin keyfini çıkarabilirler.
