Sürekli Vadeli İşlem Sözleşmeleri Nedir: Tanımı ve Açıklaması
Sürekli vadeli işlem sözleşmeleri, bir finansal türev tipidir. Sürekli swap veya basitçe “perps” olarak da bilinirler, bir varlığı ileri bir tarihte belirli bir fiyattan satın alma veya belirli bir fiyata satma yükümlülüğünü ifade ederler.
Normal vadeli işlemlerin aksine, sürekli vadeli işlemlerin bir vade tarihi yoktur. İşlemci yeterli fona sahip olduğu sürece sözleşmeler sonsuza dek geçerli kalabilir ve ismindeki “sürekli” de buradan gelir.
Vadeli İşlem ile Sürekli Sözleşmeler Arasındaki Fark
Sürekli swap olarak da adlandırılan vadeli işlem sözleşmeleri ile sürekli vadeli işlem sözleşmeleri arasında bazı önemli farklılıklar bulunmaktadır.
Vadeli işlem sözleşmeleri
Hem vadeli işlem sözleşmeleri hem de sürekli vadeli işlem sözleşmeleri finansal türevlerdir. Hisse senetleri, emtialar, para birimleri ve Bitcoin (BTC) gibi kripto paralar dâhil olmak üzere birçok farklı varlığa dayalı olabilirler.
Vadeli işlem kullanılırken fiili varlığın el değiştirmesine gerek yoktur — işlem, nakit alışverişi ile sonuçlandırılabilir, böylece ilgili varlığın taşınması ve teslimi ile ilgili maliyetlerden (taşıma maliyetleri olarak bilinir) kaçınılır.
Bir vadeli işlem sözleşmesinde vade tarihi ne kadar uzaksa, taşıma maliyetleri de o kadar yüksek olabilir. Diğer yandan, ilgili varlığın uzun vadede nasıl performans göstereceğini bilmek zor olduğu için varlığın fiyatına ilişkin belirsizlik de artmış olur. Bu belirsizlik ise bir varlığın fiyatı ile ona dayalı vadeli işlem sözleşmesinin fiyatı arasında bir boşluk oluşmasına neden olur.
Sürekli vadeli işlem sözleşmeleri
Vadeli işlemler ve sürekli swap’lar arasındaki temel fark, vadeli işlemlerin bir vade tarihi içermesi gerektiğidir — alıcı ve satıcının gelecekte işlemi tamamlamayı veya "yürütmeyi" kabul ettiği fiyat.
Diğer yandan sürekli vadeli işlemlerde ise vade tarihi yoktur, yalnızca işlemi gerçekleştirme yükümlülüğü vardır. Bunun gerçekleşmesi ilgili taraflara bağlıdır — işlemi yürütmeye zorlayabilecek tek şey, bir tarafın fon gereksinimlerini karşılayamaması gibi bir mücbir sebep olacaktır.
Vade tarihinin olmaması, ilgili varlığın fiyatının gelecekteki X noktasında ne olacağını değerlendirme ihtiyacını ortadan kaldırır ve bu nedenle sürekli swap’lar genellikle spot piyasa fiyatlarına çok daha yakın işlem görür.
Sürekli Vadeli İşlemler Nasıl Çalışır?
Sürekli vadeli işlem sözleşmeleri, geleneksel varlık işlemcilerinin yanı sıra kripto para sektöründe de popüler hale geldi.
Bu sözleşmeler özünde bir son kullanma tarihi olmayan vadeli işlemlerdir. Alıcının gelecekte belirli bir noktada satın alma veya satma yükümlülüğü olmaksızın süresiz olarak açık sözleşmeler yapmalarına izin verirler.
Sürekli vadeli işlemler, geçmişte belirli yatırımcı sınıflarını geleneksel vadeli işlemlerden uzak tutan bir sorunu çözmektedir. Bu sözleşmeler, düşük bakım maliyetleri ve ücretleri, kaldıraç kullanma fırsatı ve geleneksel vadeli işlemlere kıyasla spot fiyatına daha yakın sözleşme fiyatı sunar.
Geleneksel vadeli işlemlerin bir sona erme tarihi bulunur ve dolayısıyla dayanak varlığın spot fiyatı ile ilişkileri konusunda bir soru işareti yoktur.
Diğer yandan sürekli sözleşmelerin son kullanma tarihi yoktur ve bu nedenle, değerlerini dayanak varlığın spot fiyatı ile aynı doğrultuda tutmak için birkaç benzersiz mekanizma kullanırlar. Bu mekanizmalar arasında değer fiyatı, finansman oranları ve sigorta fonu yer alır — her birinin özelliklerini okuyun.
Kısacası, sürekli vadeli işlemler, iki tarafın da en iyi yanlarını birleştirme girişimini ifade eder. Fiili varlığı alıp satmak yerine vadeli işlemlerin avantajlarını sunarken işlemcilere “standart” vadeli işlem sözleşmelerinde mevcut olmayan esneklik sunarlar.
Kriptoda sürekli vadeli işlemler nelerdir?
Kriptoda sürekli vadeli işlemler ilk olarak 2016 yılında türev borsası BitMEX’te kullanılmaya başlandı. Bu süre içerisinde kripto türevlerinin temel dayanağı haline geldi ve Bitcoin, Ethereum (ETH) ve sayıları her geçen gün artan altcoin’ler ile işlem görmeye başladılar.
Kriptodaki sürekli vadeli işlem sözleşmeleri, yatırımcıların bir yandan dayanak spot fiyatını takip ederken diğer yandan oynak kripto varlıklarında sözleşme işlemlerine girmelerini sağlamak için aracın benzersiz özelliklerinden — finansman oranları, değer fiyatı, sigorta fonu ve diğerleri gibi — faydalanır.
Sonuç, çeşitli büyük token’lerde sürekli vadeli işlemlerde yüksek hacimlere ulaşan çok sayıda büyük borsadan oluşan başarılı bir ekosistem oldu.
Kriptodaki sürekli vadeli işlem sözleşmelerinin temel bileşenlerini ve nasıl çalıştıklarını öğrenmek için okumaya devam edin. TabTrader uygulaması, büyük borsalar üzerinden geniş sürekli vadeli işlem çifti yelpazesi sunar — bunları bulmak için takip ekranının arama çubuğunda ilgili çifti arayın.
Sürekli Vadeli İşlem Sözleşmeleri: Bilmeniz Gereken Terimler
Kriptoda sürekli vadeli işlemlerinin en önemli yönlerinden bazılarını burada bulabilirsiniz. Her biri, yüksek oynaklık yaşanan dönemlerde bile kripto türev piyasalarının sorunsuz çalışmasını sağlamak için belirli bir rol oynar.
Tasfiye
Tasfiye, kaldıraçlı işlemlerin bir bileşenidir ve vadeli işlemlere veya genel olarak türevlere özgü değildir. İşlemlerde tasfiyenin ne olduğuna ilişkin bilgi almak için, TabTrader Academy’nin kaldıraçlar üzerine makalesini buradan okuyun.
Bir varlığa daha fazla işlem riski elde etmek (örneğin sürekli vadeli sözleşmeler ile) için kaldıraç kullanan bir işlemci, likiditeyi marj kullanarak sürdürmelidir. İki tür marj vardır: başlangıç (teminat olarak da bilinir) ve sürdürme.
İşlemlere ev sahipliği yapan borsanın bir vadeli işlem sözleşmesi alıcısının anlaşmanın kendi tarafını ödeyecek fona sahip olduğunu bilmesini sağlayan şeye marj denir. Bu değişirse ve alıcı hesap bakiyesinden daha fazlasını borçlu hale gelirse, bu bakiye, maliyeti karşılamak için tasfiye edilebilir, yani içeriği tamamen veya kısmen satılabilir.
Sürekli vadeli işlemlerde, dayanak varlık fiyatındaki oynaklık, bir işlemcinin tasfiye edildiği bir senaryoyu tetikleyebilir. Kriptoda daha yaygın olan istisnai oynaklık dönemlerinde haksız tasfiyelerden kaçınmak için borsalar, marj gereksinimlerini hesaplarken hem sözleşmenin değer fiyatını hem de varlık spot fiyatını kullanabilir.
Özellikle kripto borsalarında, sürekli vadeli işlemler ve diğer türev kullanıcılarının genellikle otomatik tasfiyeler gördüğü halde marj çağrıları almadığını unutmayın — bu çağrılar, tasfiyenin yaklaştığı ve marj hesaplarına fon eklemeleri gerektiğini belirten bir uyarıdır.
Finansman oranı
Finansman oranları, kriptoda sürekli vadeli işlem ticaretinin önemli bir bileşenidir. Borsalar, sözleşmelerin fiyatlarını dayanak varlığın spot fiyatına yakın tutmak için bu oranları kullanır.
Finansman, kullanıcı fonlarından oluşur ve varlıkta long ve short pozisyon alan kişileri ayırır. Sürekli vadeli işlem sözleşmesinin fiyatı spot fiyatın üzerindeyse, short pozisyondakilere fon ödenir. Tersi durum da geçerlidir.
Bu oran, fiyat spota yaklaştıkça piyasayı ve dolayısıyla işlemcilerin beklentilerini dengelemek için kullanılır.
Örneğin short pozisyondaki kişilere fon ödendiğinde, bu kişiler genel piyasa duygusunun karşı yönünde pozisyon aldıkları için ödüllendirilir.
Finansman oranları sürekli değişebilir ve değişecektir ve her bir borsa ödemelerin sıklığını belirleyebilir. Yaygın kullanılan bir aralık, 8 saatte birdir.
Değer Fiyatı
İşaret fiyatı, sürekli vadeli işlem ticaretinde bir başka önemli mekanizmadır. Borsa kullanıcılarının sürdürme marjı gereksinimlerini hesaplamak için kullanılır.
Sürekli vadeli işlemler genellikle, dayanak varlığın spot fiyatına yakın işlem görür ve sözleşmelerin fiyatı, bir kullanıcının tamamen veya kısmen tasfiye edilmesi gerektiğini hesaplamak için kullanılır.
Ancak istisnai durumlarda, sürekli vadeli işlem sözleşmesi önemli ölçüde sapmışsa, borsalar marj gereksinimlerini hesaplamak için spot fiyatı kullanmak zorunda kalabilir. Bu durum örneğin bir borsa herhangi bir nedenle belirli bir piyasada ani düşüş yaşadığında gerçekleşebilir.
Değer fiyatı kullanımı, borsaların gereksiz tasfiyelere karşı koruma sunmasını sağlar ve organik olmayan fiyat hareketleri karşısında kullanıcıların finansal yeterliliğini korur.
Sigorta fonu
Sigorta fonu, kaybeden kişilerin hesap bakiyelerinden fazlası tasfiye edilse bile kazanan işlemcilerin hakları olan kazançlarını almasını sağlayan sürekli vadeli işlem piyasası mekanizmasıdır.
Bu durum, dalgalı işlem dönemlerinde meydana gelebilir ve kaldıraçlı hesapların değerlerinden daha fazlasını kaybetmesine neden olabilir. Burada, yalnızca kaybeden işlemcilerin bakiyeleri tasfiye edilerek sıfıra inmez; kayıplarının kapsamına bağlı olarak hâlâ borca sahip olabilirler.
Bu noktada, sigorta fonu devreye girerek, zaten tasfiye edilmiş olan işlemciler için aradaki farkı öder.
Sigorta fonu, kaynakları borsaya göre değişen topluluk fonlarından oluşur.
Otomatik kaldıraç düşürme
Otomatik kaldıraç düşürme (ADL), borsaların anormal ticaret koşulları sırasında meydana gelen kayıpları “sosyalleştirmesinin” önlemenin bir yoludur.
Bir kullanıcının sürdürme marjı tükendiğinde ve tasfiye gerçekleştiğinde, borsa, kaybeden hesapları dengelemek için sigorta fonuna (veya diğer özel mekanizmaya) bakacaktır.
Ancak her şey karşılanamazsa veya likidite zayıfsa, borsa, durumun başa çıkılamaz hale gelmesini önlemek için pozisyonları zorla kapatmaya başlayacaktır. Bu, otomatik kaldıraç düşürmedir ve borsalar bunun yaşanmasını en az şekilde tutmak için çaba harcar.
Pozisyonların kapatılma sırasına karar vermek için karmaşık bir matematiksel hiyerarşi vardır ancak mantıksal olarak en kârlı olanlar risk altındadır.
İstenmeyen bir durum olsa da ADL, diğerlerinin kayıplarını karşılamak için kârlı kullanıcılardan para almaya kıyasla iki kötü tercih arasından daha iyisi olarak kabul edilir.
PnL
PnL, kâr ve zarar anlamına gelir. Bir pozisyonun giriş fiyatına kıyasla ne kadar yükseldiğini veya düştüğünü ifade eder.
Gerçekleşen PnL, bir pozisyondan çıkıldığında gerçekleşen kâr veya zarardır. Gerçekleşmemiş PnL, henüz kapatılmamış bir pozisyondaki kâr veya zarardır.
Gerçekleşmemiş PnL'nin yine de hesap bakiyelerini etkilediğini ve bir pozisyon kapanana kadar “teorik” olmadığını not etmek önemlidir.
Örneğin, gerçekleşmemiş kayıplar belirli eşiklere ulaşırsa işlemciler (yukarıda belirtilen tüm işlem unsurları dikkate alınarak) tasfiye edilebilir.
Borsalar, işlemcilerin herhangi bir zamanda PnL'yi hesaplayabilmeleri için formüller sunar.
Sürekli vadeli işlem sözleşmelerini destekleyen borsalar
Sürekli vadeli işlem sözleşmeleri kriptoda ilk olarak 2016 yılında BitMEX'te ortaya çıktı. O zamandan bu yana popülariteleri belirgin şekilde arttı ve artık birçok büyük işlem platformu bunları sunuyor.
Bu borsalar arasında küresel hacim lideri Binance’in yanı sıra Bybit , OKEx , Kraken , FTX ve daha fazlası yer alıyor.
TabTrader uygulaması, büyük borsalardaki sürekli vadeli işlemlere ve diğer türev işlem çiftlerine tek bir adresten ulaşmak için mükemmel bir yol sunar, böylece yatırım portföyünüzü istediğiniz zaman, istediğiniz yerde takip edebilirsiniz.
Sonuç
Sürekli swap veya basitçe “perps” olarak da bilinen sürekli vadeli işlem sözleşmeleri, belirli bir son kullanma tarihi olmayan özel bir vadeli işlem sözleşmesi türüdür. Riski azaltırken işlemcilere ek özellikler sunarlar ancak karmaşıktırlar ve güvenli bir şekilde kullanılmaları için türevlerin kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını gerektirirler.
Sürekli vadeli işlemler kripto sektöründe son derece popüler hale geldi ve artık çok sayıda ünlü borsada mevcut. Her borsanın sürekli vadeli işlem piyasalarını yönetmek için kendine özel bir yolu vardır.
