Merkeziyetsiz Uygulamalar (DApp'ler) Nedir?
Merkeziyetsiz uygulamalar (dApp'ler), günümüzde halka açık blok zincirlerinde eşler arası (P2P) biçimde çalışan açık kaynaklı uygulamalardır. Blok zinciri teknolojisinin en önemli kullanım alanlarından biri olan dApp'ler, kullanıcıların merkezi bir aracı veya arabulucuya ihtiyaç duymadan akıllı sözleşmeler kullanarak her türlü görevi yerine getirmelerini sağlar.
Blok zinciri dApp'leri on yıldan az bir süredir kullanımda ancak olağanüstü bir oranda büyümeye devam ediyorlar ve 2023 itibariyle Ethereum'un ötesine geçerek Solana, Polygon ve Binance Smart Chain (artık BNB Chain olarak adlandırılıyor) dahil olmak üzere farklı blok zinciri ağlarında piyasaya sürülmeye başladı.
DApp'i DApp Yapan Şey Nedir?
DApp'ler özünde, çevrim içi varlıklarla etkileşim kurmak için uzun zamandır kullanılan tüketici web arayüzlerinin merkeziyetsiz bir versiyonudur. Örneğin kurumsal bir sunucuyla etkileşim kurmak yerine, dApp kullanıcıları doğrudan blok zinciri ile iletişim kurarak görevleri yerine getirebilir ve işlemler akıllı sözleşmeler, yani aracılar yerine kodlar kullanılarak yerine getirilir.
Merkezi bir üçüncü tarafın olmaması, dApp ile standart uygulamalar ve web uygulamalarını içeren "geleneksel" karşıtları arasındaki önemli bir farktır.
Bununla birlikte, dApp'ler ve diğer uygulamalar arasındaki tek fark bu değildir; bu yeni ortaya çıkan alanı geçmişteki ürün ve hizmetlerden ayıran birçok temel özellik bulunuyor.
Açık Kaynak Kodu
dApp kavramının kendisi gelişmeye devam ederken, paylaştıkları bazı temel özellikler vardır. Bunlardan biri açık kaynak koddur.
DApp'ler, çalışmak için altta yatan blok zinciri ağlarına (çoğu durumda Ethereum) güvenir ancak bunları kodlayan geliştiriciler haricinde çıkış yaptıktan sonra merkezi bir bakıma ihtiyaç duymazlar.
Bununla birlikte, dApp'in çalışmasını sağlamak için kullanılan kod, onu görüntülemeyi veya test etmeyi önemseyen herkes tarafından görülebilir olmalıdır - bu olmadan, ortaya çıkan uygulama, kullanım durumunun önemli bir bölümünü oluşturan şeffaflıktan yoksun olacaktır.
Merkeziyetsiz Blok Zincirlerinin Kullanımı
Merkeziyetsiz bir arayüzün, görevini yerine getirmek için benzer şekilde merkeziyetsiz bir blok zincirinin üstünde çalışması gerektiğini söylemeye gerek yoktur.
DApp'ler bu nedenle çalışmak için mevcut halka açık blok zincirlerini kullanır. Başlangıçta, bu Ethereum idi ancak zaman geçtikçe, geliştiriciler Solana, BNB Chain, Polygon, EOS, Avalanche ve daha fazlası dahil olmak üzere farklı zincirlerde çıkarmaya başladı.
Bu blok zincirleri çok önemlidir çünkü kullanıcıların dApp ile etkileşimlerinin bir parçası olarak yürütülen akıllı sözleşmeleri saklarlar. Ayrıca verilerin merkeziyetsiz bir şekilde saklanmasına izin vererek bir dApp'in güvenliğine ve sansür direncinin bazı unsurlarına destek verirler.
Yukarıdaki ideallerden her ikisini de — açık kaynak kodu ve merkeziyetsiz blok zinciri — birleştiren en tanınmış varlık muhtemelen Bitcoin'in kendisidir.
Hatta bazı kişiler Bitcoin'in "nihai" dApp olduğunu iddia ediyor – kullanım alanı bir ağdaki eşler arasında değer aktarımı şeklinde spesifik olsa da, üçüncü taraf denetimi olmadan bunu kusursuz bir şekilde elde etmek için merkeziyetsizliğin temel ilkelerini kullanıyor.
Teşvik programları
Bir dApp'in temsil ettiği projenin türüne bağlı olarak, kullanıcıları ve katılımcıları temel blok zincirinde aktif tutmak için bir tür teşvik sağlaması gerekebilir.
DApp'ler çok farklı şekillerde gelir ve birçok popüler altcoin aslında teşvik amacıyla kullanılan dApp tokenleridir. Bunun temel örnekleri, birden fazla rolü yerine getiren şirket içi tokenlere sahip merkeziyetsiz borsalar, yani DEX'lerdir. Bununla birlikte, bir DEX, kullanıcıların merkezi bir aracı yerine akıllı sözleşmeler kullanarak tokenleri merkeziyetsiz bir şekilde alıp satmalarını sağlayan bir dApp'tir.
DEX'ler hakkında daha fazla bilgi için, özel TabTrader Academy makalesini buradan okuyun.
DApp'leri Kim İcat Etti?
DApp'ler çoğu kişi için yeni bir fenomendir ancak yenilikleri çoğunlukla merkeziyetsiz finans (DeFi) gibi en ileri kripto teknolojilerindeki rolleriyle ilgilidir.
Aslında, DApp'ler en geniş tanımlarıyla çok daha uzun süredir var olmuştur ve bazılarına göre Bitcoin ve blok zinciri teknolojisinin doğuşundan bile öncelere dayanır.
Blok zinciri öncesi dünyada, çoğunlukla dağıtılmış dosya paylaşımına odaklanan, çeşitli işlevlere sahip yarı merkeziyetsiz bir çevrim içi dünya oluşturmak için P2P'yi kullanan hizmetler halihazırda vardı.
Bunların klasik örnekleri, daha sonra blok zinciri teknolojisini benimseyen ve hatta kendi kripto tokenini çıkaran BitTorrent'i içerir.
2000'lerin başında popüler olan benzer hizmetler, özellikle P2P medya paylaşımı için popüler bir dosya paylaşım kaynağı olan Limewire ve daha tartışmalı Napster idi.
Günümüzde DApp'ler
Şu anda kripto para sektöründe her yerde bulunan "modern" dApp'ler, BitTorrent gibi seleflerinden teknik olarak temelde farklıdır.
Bir dApp'in tanımı, pratik olarak sonsuz sayıda kullanım örneğini içerecek şekilde gelişmiştir. Bununla birlikte, günümüzün dApp uygulamaları özünde merkeziyetsiz bir hizmet sunmak için blok zinciri teknolojisinden yararlanmaktadır.
İster bir DEX likidite havuzu aracılığıyla P2P işlemleri olsun, ister değiştirilemez tokenler (NFT'ler) üretmek olsun; blok zinciri, en yeni nesil dApp'lerin çalışmasına izin veren şeydir.
Ethereum, bir dApp oluşturan kodu başlatmak için gidilen orijinal ağ idi ancak daha yakın zamanlarda, BNB Chain ve Solana dahil olmak üzere diğer ağlar dikkat çekmeye başladı.
Bununla birlikte, 2023 yılı itibariyle çoğunluk hala Ethereum blok zincirini kullanıyor ve bu durum sebepsiz değil — Ethereum, dApp'lerin izinsiz bir şekilde çalışmasını sağlayan temel mekanizma olan akıllı sözleşmeleri getirdi.
Blok zinciri zamanlardaki dApp'lerden farklı olarak, bugünün uygulamaları, kullanıcılar arasındaki işlemleri ve etkileşimleri, başlatıldıktan sonra kesintiye uğramayacak veya bozulamayacak şekilde otomatik olarak sonuçlandırmak için akıllı sözleşmeler kullanır.
Örneğin, DEX'ler, token işlemlerini merkezi bir emir defterine veya hangi işlemlerin tamamlanıp tamamlanamayacağına karar veren üçüncü tarafa ihtiyaç duymadan yürütmek için akıllı sözleşmelere güvenir.
DApp'ler Nasıl Çalışır?
dApp'lerin nasıl çalıştığı, terim giderek daha da genişleyen bir uygulama yelpazesini kapsadığından, söz konusu dApp'in kendisine bağlıdır.
Bununla birlikte, günümüzün dApp'leri genel olarak operasyonlarını geleneksel uygulamalardan ve web uygulamalarından ayıran bazı temel özellikleri paylaşmaktadır.
Bunlardan en belirgin olanı dApp'lerin blok zinciri teknolojisini kullanmasıdır. Blok zinciri, kullanıcıların bir akıllı telefonda veya tarayıcı içi bir web uygulamasında normal uygulamaları kullandıklarında etkileşime girdikleri bir arka uç ve merkezi sunucuların rolünü yerine getirir.
Blok zinciri ağları, dApp'i teknik düzeyde oluşturan kodu barındırır ve blok zincirinin işlevselliği, sorunsuz çalışan dApp'lerin önemli bir bileşenidir.
Bununla ilgili olarak, tüm dApp'lerin olmasa da bazılarının, özellikleriyle etkileşime geçmek için kullanımı zorunlu olabilen yerel kripto tokenleri içermesi gerçeğidir. Bu tokenler, bakımdan işlem ücreti karşılama ve yönetişime kadar çeşitli rollere sahip olabilir.
dApp'lerin kullanıcılar arasında işlemleri nasıl yürüttüğü açısından bir diğer önemli tanımlayıcı faktör akıllı sözleşmeleri kullanmalarıdır. Bunlar dApps'in arkasındaki koddur ve otomatik ve bozulmaz doğaları, aracılar veya sansür uygulayan herhangi bir taraf olmadan işlev görmelerini sağlayan şeydir.
Örneğin bir DEX söz konusu olduğunda, erişim hakları, ücret ödemesi için bir token satın almak ve bir kripto cüzdanını bağlamak gibi basit bir mesele olabilir. Bu arada geleneksel bir kripto borsası, bir veya daha fazla token satın almanın yanı sıra işlemlere başlamak için kullanıcı kimliği talep edebilir ve daha sonra borsayı kullanıp kullanamayacaklarına ve ne kadar kullanabileceklerine keyfi olarak karar verebilir.
Akıllı sözleşmeler kendi başlarına basit olsa da, kullanıcıların güvenilmez anlaşmalara girmelerine izin verme esneklikleri — her iki tarafın da yükümlülüklerini yerine getirmesi şartıyla — her türlü etkileşime uygulanabilecekleri anlamına gelir.
DApp'lerin Artıları ve Eksileri
DApp'ler, kullanıcıların çevrim içi hizmetlerle etkileşim şeklini istikrarlı bir şekilde yeniden yapılandırıyor olabilir ancak merkezi alternatiflerde bulunan sorunlar için çözüm olarak kabul edilmeden önce gidecekleri yol daha uzun.
Benzersiz faydalarına ek olarak, hem geliştiricilerin hem de kullanıcıların farkında olması gereken yeni zorluklar da sunuyorlar.
Artıları
- DApp'ler merkeziyetsiz blok zincirlerde çalışır ve bu nedenle, bu ağların düğüm dağılımı sayesinde, tek bir saldırı noktasına sahip değildirler. Bu, normal uygulamaların merkeziyetsiz alternatiflerinin kapatılmasını, sızılmasını veya bozulmasını zorlaştırır.
- Merkeziyetsizliğin başka avantajları da vardır — tek bir merkezi sunucu olmaması "genel" kesinti süresi olasılığını ortadan kaldırır.
- Altta yatan blok zinciri zorluklarla karşılaşsa bile — örneğin bir düğüm göçü veya fikir birliği sorunu — ağın geri kalan kısmı, teşvik edildikleri şekilde blok zincirinin çalışmaya devam etmesini sağlamaya devam edecektir. Böylece bir dApp'ın verilerinin kaybolma şansı azalır.
- Akıllı sözleşmeler, kullanıcılar arasında kodla yazılmış değişmez anlaşmalar sağlar — kullanıcılar arasındaki belirli etkileşimleri engelleyen keyfi veya öznel bir karar verme noktası yoktur. Kodda yazılan koşullar karşılanırsa, işlem veya diğer olay otomatik olarak yürütülür ve durdurulamaz. Bu nedenle DApp'ler sansüre önemli ölçüde daha az maruz kalmaktadır.
- Bu kod tabanlı otomasyonun bir sonucu maliyet verimliliğidir. DApp'ler maliyetleri minimumda tutar çünkü altta yatan blok zinciriyle ilişkili ücretlerin ötesinde ödeme yapacak üçüncü bir taraf veya aracı yoktur.
- Bir dApp, ana kullanım alanı olarak işlemleri gerçekleştirirse, kendi teşvik ve maliyetlerine sahip merkezi bir işlem otoritesinin olmaması nedeniyle bunlar hem daha ucuz hem de daha hızlı olacaktır.
Eksileri
dApp'lerin şu anda karşılaştığı dezavantajlar, genel olarak merkeziyetsiz blok zincirlerinde yaygındır. Bunlar şunları içerir:
- Altta yatan kodda değişiklik veya güncellemeleri yürürlüğe koymak için fikir birliğine ihtiyaç duyulması.
- Altta yatan blok zincirinde yer alan düğüm sayısı arttıkça o kadar iyidir ancak çok az olması güvenliği etkileyebilir.
- Güvenlik zaafiyetleri. Açık kaynak kodu, dApp'leri herkesin zayıf yönler için inceleyebilmesine izin verirken, bu kişiler arasında bulunan zaafiyetlerden yararlanmak isteyen kötü niyetli taraflar yer alabilir.
Kripto sektörü genişledikçe, daha geniş katılım, daha kapsamlı gelişimsel prosedürler ve uygun bir güvenlik seviyesi ve kod bütünlüğü sağlamak için teşvikler sayesinde bu sorunlar yavaş yavaş hafifletiliyor.
Web Uygulamaları ve DApp'lerin Karşılaştırması
TabTrader kullanıcıları, geçen yıl çıkardığımız web için TabTrader terminalinin özel web tabanlı entegrasyonu sayesinde web uygulamalarına halihazırda aşina olmalılar.
"Web uygulaması" terimi, "dApp" teriminin yaptığı gibi eşit derecede geniş bir ürün ve hizmet yelpazesini kapsar. Web uygulamaları aslında bir uygulamanın web tarayıcıları için bir "versiyonu" veya başka bir ürünü olmaktan çok daha fazlasıdır. En geniş anlamıyla, bir web uygulaması Twitter haber akışı gibi günlük hizmetleri bile içerir.
Ancak perde arkasında, dApps ve web uygulamalarının çalışma şekli arasında önemli farklılıklar vardır. Mobil uygulamalar gibi, web uygulamaları da merkezi arayüzlerdir ve çalışmak için merkezi olmayan bir blok zinciri kullanmazlar — bunun yerine bir arka uç sunucusu kullanırlar.
Bununla birlikte, hem web uygulamaları hem de dApp'ler, kullanıcılara benzer bir deneyim sunmak için kullanılabilir. Her durumda, bir kullanıcı bir ön uç arayüzü ile iletişim kurar ancak bir dApp, uygulamanın koduyla, yani altta yatan blok zincirine bağlı bir cüzdanla iletişim kurmak için farklı yöntemler gerektirir.
DApp'lerin Geleceğinde Ne Yatıyor?
Daha önce de belirtildiği gibi, dApp'lerin son derece geniş bir kullanım alanı var, hem de bu her geçen gün katlanarak artıyor.
Bunun nedeni sadece "dApp" teriminin mevcut hizmetlerin bolluğunu kapsaması değil; kripto sektörünün genişlediği ivme, dApp sektörünün de büyük olasılıkla daha yeni başladığı anlamına geliyor.
Bu nedenle, büyük uygulamaların çoğunun hala yolda söylemek doğru olur çünkü Bitcoin'in yaratılmasından bu yana on beş yıl bile olmamasına rağmen kriptonun kendisi sürekli bir değişim halinde.
Bununla birlikte, geleceğin geliştiricilerinin üstesinden gelmesi gereken bazı önemli zorluklar ölçeklenebilirlikte yatmaktadır. Gerçek dApp'ler, kısmen kripto ve nasıl kullanılacağı konusunda ana akım bilgi ve anlayış eksikliği nedeniyle niş bir sektör olmaya devam ediyor.
Yeni ürün ve hizmet yaratıcılarının dApp'lerle etkileşimi basitleştirmenin ve kullanımlarını daha sezgisel hale getirmenin yanı sıra kodun kendisinden bir dApp'in temel blok zincirinin sınırlamalarına kadar zincirdeki tüm bileşenlerin işleme yeteneklerini ele alması gerekecektir.
Merkeziyetsizliğin cazibesi yine de kendi başına ikna edici bir gelecek yaratıyor. Örneğin DeFi'nin ortaya çıkmasıyla birlikte, cüzdanı olan herkes artık giriş koşullarına karar veren üçüncü bir taraf olmadan anonim şekilde finansal işlem yapma fırsatına sahip.
DApp sektörü, kripto endüstrisinin en canlı sektörlerinden biridir ve TabTrader, onunla ilişkili token sürüsüyle başa çıkmak için ihtiyacınız olan araçlara sahiptir.
Mobil ve web için TabTrader uygulamasına göz atın ve 30'dan fazla büyük kripto borsasında 20.000'den fazla aracı kullanarak işlem yapmaya başlayın.
Kripto paralar ve blok zinciri hakkında daha fazla bilgi edinmek ister misiniz? İşlemlere yeni mi başlıyorsunuz? Kripto ve işlem eğitimleri için başvuracağınız ilk kaynak olan TabTrader Academy'ye gidin.
